İki Yanlış Bir Doğru Yapar mı ? Kırık Camlar Teorisi
Kırık camlar teorisi; Philip Zimbardo isimli Amerikan suç psikoloğu 1969 yılında bir deney yapar. Sonrasında sosyolog olan James Q. Wilson ve George L. Kelling 1982 yılında bu çalışmadan esinlenerek bir makale ile bu konuyu somutlaştırırlar ve "kırık camlar teorisi" ismini verirler.
Bir bina düşünün, bina terkedilmiş ve içinde kimse yaşamıyor. Ama camları sağlam. Kimse bu binaya karşı herhangi bir vandallık ya da benzer bir davranış yapmıyor. Bir gün rüzgardan dolayı ya da bir çocuğun oynadığı topun çarpması sonucu camlarından bir ya da birkaçı kırılıyor. İşte bu noktada toplumsal algı bir anda değişmeye başlıyor.
Camlar eğer hemen tamir edilmemişse bir süre sonra binanın tüm camları kırılmaya başlıyor. Bunu yapan kişiler normalde vandal olan kişiler bile olmayabiliyor. Binanın camlarını kırmakla da kalmıyor duvarlarına yazılar yazılıyor, kapıları parçalanıyor ve hatta bu bina bir gecekonduysa vandal kişiler belki yangın dahi çıkarabiliyorlar.
Sorunları küçükken çözmek zorundasınız.
İnsana özgü davranış eğilimlerinin içinde, “bir kişi yaptı, bende yapayım” duygusu yer alır. Önemli olan bir kişinin başlatmasıdır. Sonrasında artık o noktadaki dikkat ortadan kalkar ve herkes kuralı yıkmaya başlar. Burada “toplum eğitilmeli” lafı duyulmaya başlar. Doğrudur, toplum mutlaka eğitilmelidir ama bu durumdan kurtulmak için yöneticilerin yapacağı şeyler de vardır. Bir cam kırıldıysa hemen tamir edilmelidir, birisi çöp attıysa hemen temizlenmelidir. Aksi takdirde bu durum mutlaka tekrar edecektir.
Hele bizim iç dünyamızdaki yansımaları daha korkunçtur. Eğer rahatsız olduğumuz bir davranış ya da olayla karşılaştıysak ve "bununla idare edebilirim, tepki vermeyeceğim" diye kendimizi durdurursak, bunlar bir anda birikmeye başlar ve altından kalkamayacağımız duygusal yükler ve stres ile başbaşa kalırız. Bizi rahatsız eden olaylara ve kişilere karşı hemen müdahale etmeliyiz. Ancak bu şekilde duygularımızın camlarını temiz ve sağlam tutabiliriz.
Polis ya da benzeri güçlerle bu kırık camlar serisi henüz oluşmadan engellenebilir. Özellikle kaybın çok daha büyük olacağı durumlarda bu türden yönetimsel engellemeler ile ilk camın kırılmaması sağlanabilir ama pahalı bir çözümdür. Eminyet şeritlerine kamera sistemi takılması ve otomatik olarak ceza uygulanması bunun en güzel örneğidir. Ama kaldırım boyunca 20 metrede bir kamera ya da görevli koyamayacağımıza göre ya insanların daha duyarlı olmasını sağlayacağız ya da böyle bir durum ile karşılaşırsak hemen düzelteceğiz. Deyim yerindeyse camları tamir edeceğiz.
Hitler sadece Almanya değil birçok ülke ve ulusun çok büyük acılar çekmesine sebep olmuştur. Burada alman halkının nasıl olup da Hitler'i desteklediği de ayrı bir toplumsal araştırma konusudur. Nasıl olup da koskoca bir halkın Hitler'in yaptıklarına göz yumması ya da desteklemesi ile sonuölandı. Burada da kırık camlar teorisinin parmak izleri var. Hitler gelmeden 10 yıl önce bu yaptıklarını yapacağını söylesen kesinlikle inkar edecek olan kişiler başkalarının yaptıklarının peşinden giderek bir katliamın destekçisi / uygulayıcısı olabilmişlerdir. Almanlardan bazıları yıllar sonra "Nasıl bunları yaptık, yapılmasına izin verebildik inanamıyorum. " diyerek yaptıklarının sonuçlarını düşünemediklerini söylemiştir.
Hayatımızda Sıklıkla Karşılaştığımız Örnekleri
1. Normalde kimse emnmiyet şeridini kullanmazken bir kişi girdikten sonra, herkes emniyet şeridini kullanmaya başlar. Aynı şekilde bir yol ayrımına ikinci, üçüncü şeritlerin açılması da aynı davranış şeklinde gelişir. Bir kişinin yapmış olması hemen diğerlerinin de yapmasına yol açar. Tabii ki burada bir trafik polisi ya da kamera ile ceza kesen bir sistem yoksa.
2. Bir kaldırım düşünün. Kimse normalde yere çöp atmaz. Herhangi birisi elindeki pet şişeyi veya boş sigara paketini bu kaldırımda bir kenara atsın. Bir süre sonra yoldan geçen kişiler ellerindeki çöpleri bu önceden bırakılmış yere bırakmaya başlar. Yakın zamanda bu çöpler daha fazla birikir. Sonunda buradaki restoranlar, hatta paket servis yapan insanlar bile çöplerini poşetler veya kovalarla buraya getirip atmaya başlarlar.
3. Çalışma masamızda bulunan dağınıklık da benzerdir. Eğer bir kere dağınıklık oluşmaya başladıysa önü alınamayacak kadar dağınıklığa çok kısa bir süre içinde ulaşır. Hatta bir süre sonra yan masalara doğru giden bu dağınıklık tüm ofisi kargaşaya götürecek boyutlara bile ulaşabilir.
4. Genel tuvaletlerdeki temizlik konusu herkesin rahatsız olduğu bir konudur. Temiz olan bir tuvaleti kullanırken gösterilen özen çok naiftir. Tuvalet kağıtları çöpe atılır, lavaboda herhangi bir atık kalmaması için bile çaba sarfedilir. Ama bir kişi dikkatsiz davrandıktan sonra bu temizlik zinciri kırılır ve bir süre sonra tuvaleti kullanan birisi sifonu bile çekmeden tuvaleti terkedebilir.
5. Yolda parkedilmiş bir araba yıllarca bekleyebilir. Ama birisi gelip de tozlar içindeki arabanın camlarından birisini kırarsa çok kısa bir süre sonra bütün camları, farları ve aynaları kırılır, tekerleri patlatılır, bıçaklanır, boyası çizilir ve koltukları paramparça yapılır, kapıları kırılır.
İki yanlış bir doğru olmaz. İki yanlış olmaya devam eder
Küçük vandallıklar bir süre sonra kentsel sorunlara ve sonrasında da suça doğru evrilir. Bu kırık camların ardılı olan kişiler yaptıklarıyla suç işlediklerinin farkında bile değildir. Bir oyun gibidir onlar için. Herkes yapıyordu, ben de yaptım şeklinde savunurlar kendilerini çoğu zaman. Bu kesinlikle bir savunma olamaz ve olmamalıdır
Sen Ne Düşünüyorsun ?