"Paramı Nasıl Katlayabilirim" sorusuna 14 cevap: Yatırım Araçları

2018-02-08 | Finans

Bir şekilde elinize bir miktar para geçti. Tasarruf yaparak mı elde ettiniz, yoksa bir yerden miras mı kaldı, ya da şans oyunlarından mı buldunuz bilmiyoruz. Ama elinizdeki paranın enflasyonla değerinin azalmamasını istiyorsunuz. Hatta bir miktar paradan da para kazanmak gibi bir niyetiniz var doğal olarak.

Peki ne yapacaksınız?

Birçok yatırım aracı var. Bunları neler olduğunu yazının ilerleyen bölümlerinde göreceksiniz. Hangi yatırım aracını kullanacağınızın en belirleyici olan kriteri sizsiniz. Sizin yaşam tarzınız, bilgi ve becerileriniz, risk profiliniz bu yatırım araçlarından size uygun olanı belirlemenize karar verecektir.

Yatırım Araçları

Aslında burada saydığımızdan daha çok yatırım aracı vardır ama en çok kullanılan ya da bu aralar en çok karşımıza çıkan yatırım araçlarını burada saymaya ve genel olarak bunlar hakkında bilgi vermeye çalıştık.

Yatırım aracı 1 : Altın

Altın aslında neden değerlidir diye düşündünüz mü hiç. Az bulunduğundan ya da renginin güzel olmasından değil. Ya da çok iy ibir iletken olması gibi fiziksel / kimyasal bir üstünlüğünden değil. Çok temel bir özellik sayesinde değerlidir. "Herkes altını değerli olarak kabul ettiği için altın değerlidir." Sizler dünyanın herhangi bir yerine gittiğiniz zaman altını piyasa fiyatından satabilir ve alabilirsiniz.

Lidyalıların parayı icat etmelerinde de altının rolü vardır. Daha önceden tüccarlar ticaret yaparken altın ile ödeme yaparlardı. Fakat altın fiziksel olarak ağır olduğundan ve aynı zamanda taşıma sırasında çalınma gibi riskler bulundurduğu için tüccarlar bir yol bulmuşlardır. Bulundukları bölgedeki güvenilir kiliselerdeki rahiplere altınlarını emanet ederek karşılığında "İlgili tüccarın şu kadar altını bende. Bu belge karşılığında teslim alabilirsiniz" şeklinde çekler imzalamışlardır. Tüccarlar da sadece bu çekler ile ticaretlerini yapmışlardır. Bu ilkel para birimleri bir süre sonra arkalarında devlet desteği alarak para olmuşlardır.

Şu an için dünyadaki altın fiyatını belirleyen 3 tane faktör vardır.

Amerikan Dolarının durumu (dolar endeksinin ve 10 yıllık amerikan faizlerinin trendi)
Küresel Ceğrafi riskler (savaşlar vb.)
Enflasyon

Bu 3 tane bileşene bakarak altın alıp almamaya karar verebilirsiniz. Bu 3 maddenin hepsindeki artışlar altının da fiyatını arttırır.

Altın güvenli liman olarak kullanılmaktadır.

Tabii ki altın ile yatırım yapacaksanız gidip burma bilezik ya da çeyrek altın almanızdan bahsetmiyorum. Altın ile yatırım yapacaksanız ya külçe altın ya da ham altın almalısınız. Bunların alım satımları arasında makas çok açık değildir. Eğer bunlara ulaşamıyorsanız da cumhuriyet altını gibi makasın görece dar olduğu altınlara yönelebilirsiniz.

Altın genelde bir yatırım aracı olmaktan çok birikimlerinizi korumaya yöneliktir.

Yatırım aracı 2 : Döviz>

Bir diğer çokça kullanılan yatırım aracı da dövizdir. Ama aslında bu da bir yatırım aracı değildir. Özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki devaluasyon riskine karşı insanlar altın, euro ya da sterlin alıp bunlarla paralarının değerini ani fiyat değişikliklerine karşı korumaya çalışmaktadırlar. Bu durumda daha rahat uyumaya başlıyorlar.

Eğer döviz fiyatlarındaki değişimleri yakalayabilirseniz ve düşükken alıp yüksekken satabiliyorsanız bu durumda paranızı arttırmanız mümkündür. Özellikle de volatilidenin yüksek olduğu zamanlarda. Ama bunu yapmak için yani düştüğünü ve artık artacağını anlayabilmek için birçok faktör hakkında bilgi sahibi olmalısınız. Dünyanın herhangi bir yerindeki savaş, bir merkez bankasının faiz ya da bilanço kararı, Türkiye' deki bir gelişme ve hatta sadece bir açıklama bile döviz kurlarında büyük değişiklikler yaratabiliyor. Bu yüzden de düşük diye aldığınız yerden çok daha aşağılara düşebilir.

Genelde döviz dendiği zaman insanların aklına dolar ve euro gelir ama aslında birçok döviz türü üzerinden değerlendirme yapabilirsiniz. Yeter ki o döviz konusunda bilgili olun. Ait olduğu ülkenin ekonomisi ve yakın gelecekteki hikayesinin ne olduğunu bilin.

Yatırım aracı 3 : Emlak, Arsa gibi Gayrımenkul Alımı

Belli zaman aralıklarında çok kazandırdığı kesindir. Özellikle 2000 li yılların başlarında aldığınız ev arsa ya da herhangi bir gayrımekulü iki yıl sonra yaklaşık iki katına satabiliyordunuz. Son zamanlarda bu oran çok düşmüştü ve hatta artık artmamaya, azalmaya bile başladı.

Bunun birçok sebebi vardı. Özellikle emlak stoğunun çok artmış olması, amortisman süresinin çok uzaması, ekonomik ve coğrafi risklerin artmış olması gibi faktörler emlak piyasasında zaten bir miktar varolan balonun daha fazla şişmemesine ve hatta biraz sönmesini sağlamıştır.

Herhangi bir deprem olduğunda konut fiyatlarının yarıdan daha aşağılara indiğini de unutmayın. Gölcük depreminden sonra ev fiyatları yerlerdeydi. Büyük bir İstanbul depremi sonrasında onda bir fiyatına alabileceğiniz konutlar olacaktır.

Gene de emlak alacaksanız dikkat etmeniz gereken bazı konular vardır.

Gayrımenkul fiyatları belirsizdir ve hızlıca nakite dönemezsiniz.
Acil bir durumda beklentinizin çok daha aşağılarına verseniz bile alıcı bulamayabilirsiniz.
Kiracıya verir kirasıyla kredi öderim mantığı işe yaramayabilir. Emlakçılar genelde kira beklentisini yüksek gösterirler ama gerçek öyle değildir. İki ay kiracısız geçirdiğinizde, eve yapılması gereken masraflarla beraber beklediğiniz verimi alamayabilirsiniz.
Alım satım, emlakçı komisyonu ve vergileri de düşünün. Al sat yaparken gelir vergisi de ödemek zorunda kalacaksınız
Bulunduğunuz bölgedeki değişikliklerden çok etkilenebilir. Metro gelecek, havaalanı yapılacak diye aldığınız evlerin fiyatı çoğu zaman önceden fiyatlanmıştır zaten.

Yatırım aracı 4 : Bireysel Emeklilik Sistemi

Bireysel emeklilik sistemi (BES) üzerinden birikim yapabilirsiniz. Bu bir yatırımdan çok birikimdi. Birikimleriniz Bireysel Emeklilik Sigortası şirketleri fon, hisse senedi, tahvil gibi yerlerde değerlendirilir.

Buradaki en büyük avantaj devletin getirdiği %25’lik gelir vergisi avantajıdır, devlet katkısıdır. Yeni siz 200 TL’lik bir birikim yaptığınızda BES hesabınıza 250 TL yatar.

Belli bir yıl sonra birikimlerinizin tamamını kazancınızla birlikte çekebilir ya da size maaş olarak bağlanmasını talep edebilirsiniz. Dikkat edilmesi gereken konular ise;

BES şirketleri komisyon keserler
Emeklilik süresinden önce çıkarsanız kesintileri olur
Maaş alacaksanız da aslında ölene kadar değil 20 yıl gibi bir süre içindir
Hangi yatırım fonlarında tutulacağını siz seçmelisiniz. Gene yatırım fonu bilgisine ihtiyacınız vardır.
Burada bulunan para size aittir, haciz ve benzeri durumlarda kimse sizden bu parayı alamaz.

Yatırım aracı 5: Hisse senedi

Yavaş yavaş yatırım araçlarına gelmeye başladık. Gerçekten bir yatırım yapacaksanız bu araçları kullanabilirsiniz. Tabii ki burada dikkat edilmesi gereken konu hisse senedinde risk de artmaktadır.

Hisse senedi alarak aslında hissesini almış olduğunuz firmaya ortak olursunuz. Firmanın değeri arttıkça sizin hisseleriniz de artar. Aynı şekilde azalırsa da değeri azalır. Şirket kar ettiği zaman yılın belli zamanlarında temettü ismi altında size para dağıtır. Yönetim kuruluna oturmuyor olsanız da şirket sizindir.

Bu sayede bir hisse senedi aldığınız zaman aslında şirketin kasasına para koymuş olursunuz ve ülke için de faydalı bir iş yapmış olursunuz.

Burada dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Hangi şirketin hissesini alacağınız önemlidir. Bist100 rakamlarının yükselmesi ya da düşmesi sizin hisselerinizi etkilemez. Bist 100 dedğişimiz sadece 100 tane borsa istanbul şirketin hisselerinden yapılmmış bir sepettir. Bir göstergedir.

Sizin hisseniz artıp artmaması bulunduğu sektör, rekabet, teknolojik yenilikler ve benzeri kriterlere bağldır. Eğer bir şirketin değerinin artacağını görüyorsanız onun hisselerini almanızı tavsiye ederim.

Yatırım aracı 6 : Yatırım fonu

Yatırım Fonları halktan topladıkları paraları, hisse senedi, hazine bonosu, altın gibi sermaye piyasası araçlarından oluşturdukları portföylerde yönetirler. Buralarda uzman kadrolar ile kar edip kardan komisyonunu alır ve geri kalan karı yatırımcılara iade eder. Piyasada A ve B tipi fonlar vardır.

Ben yatırım araçlarından pek anlamam dediğiniz zaman risk durumunuza göre A (daha riskli ama getiri şansı yüksek) ya da B ( daha güvenli ama getirisi az) tipi bir yatırım fonu alıp paranızın uzmanlar tarafından yönetilmesine karar verebilirsiniz.

Yatırım Fonlarının geliri üzerinden %11 civarı stopaj isimli bir vergi kesilmektedir.

Likit fonlar da B tipi yatırım fonlarıdır. Getirisi çok düşük ama risksizdir.

Yatırım aracı 7 : Mevduat

Paranızı döviz ya da Türk lirası üzerinden bir bankaya yatırıp belli vadelerle enflasyona yakın bir miktarda artmasını sağlayabilirsiniz. Buradaki tehlike çok açıktır. Size vad edilen faizler üzerinden bir de kesinti olacaktır. Mesela %12 denen bir faiz miktarı %10 a kadar inecektir.

Günün sonunda vadeli mevduatta beklettiğiniz para hala erimeye devam etmektedir ama daha yavaş bir sürede eridiği için size bir zaman kazandırabilir. Tabii ki banka hesaplarınızdaki miktarın sürekli yükseliyor olduğunu görmek de sizi mutlu edecektir. Bu da atlanmaması gereken bir gerçek :)

Faiz haramdır diyerek başka bankalarda "kar payı" gibi farklı isimlerdeki mevduatları da kullanabilirsiniz ama temel olarak bir farkları bulunmamaktadır finansal açıdan.

Yatırım aracı 8 : Devlet tahvili

Devletin 1 yıldan uzun vadeli borçlanma ihtiyaçlarını karşılamak için çıkarttığı borçlanma senetleridir. Hazine Müsteşarlığı tarafından çıkarılır.

Bu finansal araçta devlet belirtilen tarihte -yani vadede- faiz getirisiyle beraber ödeme yapmayı garanti eder. Ben bu sene aralık ayında şu kadar faiz ödeyeceğim. Kim bu senetlerden almak ister diye satar. Bu tahviller aldıktan sonra tekrar el değiştirebilirler. Zaman içinde alım satımını yapabilirsiniz, vadenin sonuna kadar beklemek zorunda değilsinizdir.

Devlet tahvillerinden tüzel kişiler faydalanabilir. Bankalar da tahvilleri bilançolarının aktif kaleminde yatırım aracı olarak bulundurabilirler.

Devlet tahvilleri sabit faizli, değişken faizli olabildiği gibi dövize endeksli de olabilirler.

Yatırım aracı 9 : Repo

Kısa dönemli bir menkul kıymetin belirli bir süre sonra ilk satıcı tarafından geri alınması işlemidir.Devlet tahvilleri, hazine bonoları, banka bonoları, banka garantili bonolar, kamu ortaklığı idaresi ve Toplu Konut idaresince ihraç edilen borçlanma senetleri ile borsa işlem gören borçlanma senetleri gibi menkul kıymeyler birer repo işlemine konu olabilir.

Yatırım aracı 10 : Kripto Paralar

Kripto para da aslında para mıdır emtia mıdır henüz tam bir anlaşma yoktur. Devlet para değil emtia dediği için vergi alabilmenin yolunu açmıştır ama para diye kullanmaya da devam ediyoruz.

Kripto paralar ile ilgili birçok söylenti var hali hazırda. Balon diyenler, aslında tamamen değersiz diyenler çok fazla. Şimdiye kadar kripto paraların birçoğu değerlerini 10 kattan daha fazlalarına katladı. Bu inanılmaz bir kar marjı. Aralık 2017' den sonra da inanılmaz bir dalgalanma yaşadı.

Peki böyle dalgalanmalara gün içinde %30' luk değer değişimlerine sahip bir araç yatırım aracı olabilir mi. Kumar oynasanız da kazanma şansınız hemen hemen aynıdır diye düşünüyorum. O yüzden kripto paraların geleceği konusunda olumlu düşünmeme rağmen buradaki çılgınlığın bitmesine kadar kripto paralarla yatırım yaomayı anlamlı bulmuyorum.

Tabii ki sizin için kaybetmesi problem olmayacak bir miktarı gözden çıkartıp kripto paralarla ilgili denemeler yapabilirsiniz. Ama burada sadece nasıl bir dünya olduğunu görmek için denemeniz gerektiğini düşünüyorum. Kesinlikle önermiyorum.

Sadece bitcoin değil Etherium, Iota, Ripple veya hangisi olursa olsun hikayesini sevdiğiniz stratejisi olan bir kripto paraya yatırım yapmayı düşünün. DogeCoin gibi tamamen bir şakadan ibaret olan bir para birimini yatırım aracı zannetmeyin. Üzülürsünüz.

Yatırım aracı 11 : Forex

Dünyadaki en fazla ve en hızlı para kazandıran yatırım araçları arasındadır. Forex konusunda bilgisi olmayan birçok kişinin bu yatırım aracını kullanmaya çalışanların mağduriyeti sebebiyle 2017 senesinde SPK tarafından birçok regülasyon getirilmiştir. 50 bin liranın altında oynamayı kısıtlamıştır. Birçok Forex şirketi kapanmıştır.

Yurtdışı üzerinden bazı bahis sitelerinin hala Forex oynatmaya devam etmesi zaten yatırımdan çok bir kumar olduğunun da göstergesidir.

Yatırım yaparken dikkat edilmesi gereken temel noktalar.

Asla bilmediğiniz bir araca yatırım yapmayın
Kaybetmesi sizde problem oluşturacak miktarlarla yatırım yapmayın
Yatırım yapmak uzun vadeli bir işlemdir, kısa vadede gelir beklentiniz varsa yatırım yapmayın, başka birşeyler deneyin
"No Paig No Gain" lafı burada da geçerlidir. Yani risk yoksa kazanç da yok. :)

Bu yatırım araçlarının sadece birisini seçebilirsiniz diye bir kural yok. Elinizdeki paranın belli oranları ile istediğiniz yatırım aracını kullanabilir ve en sağlıklı, sizin için uygun olan yatırım sepetini oluşturabilirsiniz.

Bol kazançlı günler dileriz. Umarım herşey gönlünüzce olur.