Çocuklara Asla Söylenmemesi gereken 20 Şey
Çocuklarınızla sürekli beraber vakit geçiriyorsunuz. Onun gelişimini takip ediyorsunuz. Onu desteklemeye çalışıyor onunla oyunlar oynuyorsunuz. Mükemmel. Ama bazı kelimeler ve deyimler var ki onları söylediğimiz zaman çocuklarınıza iyilik değil hatta ötülük yapıyorsunuz.
Çocuklarınızla nasıl konuşacağınız hakkında size bazı ipuçlarımız var.
Ne yazık ki, çocuklar dünyaya geldiklerinde bir kullanıcı klavızı ile beraber gelmiyorlar. Böyle olsa ne harika olacağını hayal etsenize! Hepimiz ilk anne baba olduğumuzda sudan çıkmış balık gibi oluyoruz. Tecrübeli kişilerden dersler alıyoruz, kitaplar okuyoruz. Ne olduğunu anlamaya çalışıyoruz. Ama her zaman hatalar yapıyoruz. Ama kaygılanmayın, sorun yok. Mükemmel olmak zorunda değilsiniz. Ayrıca bu işin tam bir doğrusu da yok. Her çocuk her aile özeldir ve kendi doğrunuzu bulmalısınız.
Bununla birlikte anne baba olarak öğrenilecek en zor şeylerden birisi de çocuklarla nasıl konuşulacağıdır. Onlara yanlış mesaj veya fikir veren bir şey söylemek çok kolaydır. Bunun farkında bile olmadan ona yanlış mesajlar verebilirsiniz. Ama bu yazı zaten size yardım için burada. Umarım size bir faydası olur.
Çocuklara söylememesi gereken şeylerin bir listesi için okumaya devam edebilirsiniz. Bunu sadece siz okumakla kalmayın. Çocuğunuzla vakit geçiren anneanne, babaanne, bakıcı ya da kim varsa. Onlarla da bu bilgileri paylaşın, onlar da çocuklarınızla nasıl konuşacağınızı bilsin. Her ne kadar onların bu konuda sizin kadar duyarlı ol(a)mayacağını bilsek de en azından deneyin.
Sizlere kullanmamanız gereken kelime / cümleler yerine hangilerini kullanmanız gerektiğine dair önerilerimizden oluşan listeyi aşağıda görebilirsiniz.
1) "Seninle gurur duyuyorum"
Çocuğunuza yalnızca bir teşvik ifadesi vermemelisiniz. Siz bu cümleyi kurduktan sonra çocuk artık sizin gururundan sorumlu hissediyor. Nasıl davranıp beni gururlandırıyor? benim gibi olmak için. ")"
Bunun yerine "Bu senin için çok iyi" deneyin
2) "Çünkü Ben Böyle Dedim. "
Bu çok güçlü bir ifade. Tüm kontrolleri çocuklarınızdan alıyor ve bir otorite kavramına ikna etmeye çalışıyor. Ebeveyn olarak kararları bizim aldığımız yanılgısına ne kadar düştüysek o kadar çok kullanıyoruz bu kalıbı.
Eğer birşey söylüyorsak bunun arkasındaki mantığı, temel ihtiyacı anlatmak için hiç zamanınız olmuyor. Ancak çocuğunuza neden bir şey yapmalarını (veya yapmamalarını) istediğinizi daha iyi bir şekilde açıklamalıyız. Bunun için uğraşmalıyız, bu çok önemlidir.
Örneğin "Kapıyı kapat. Çünkü böyle dedim." değil "Kedimiz kapı açık olduğu zaman dışarı kaçıyor ve mutfağa girmesini istemiyorum. Çünkü oradaki hamurlarla sana kurabiye yapacağım. Onları dağıtmasını istemiyorum.". Çocuk eminim debebi açıklanmış olduğunda çok daha kabul edip uygulayıcı olacaktır. Artık karara ortak olma şansı vardır.
3) "Kardeşin için güzel bir örnek oluşturmalısın"
Eğer bir abi ya da ablaysa genelde buna benzer bir tepkiyi siz vermeseniz de çevrenizdekiler söyleyebilir. Ama abi ya da abla da olsa o hala bir çocuk ve rol model olmak zorunda değil. Küçük kardeşin sorumluluğunu ona veremezsiniz.
iyi birşey yaptığı zaman büyük kardeşi övmeniz yeterlidir. Ona kardeşinin hayatında ne kadar önemli olduğunu anlatabilirsiniz. "Kardeşin sürekli seni izliyor ve sen ne yaparsan onu yapmaya çalışıyor. Senin gibi olmak istiyor.! " demek güzel bir alternatif olabilir.
4) "Tamam, ben yaparım"
Çocuğunuz bazen ödevlerini ya da projelerini yaparken çok zorlanırlar Bu durumlarda hayal kırıklığına uğrayabilirler, vazgeçebilirler, öfkeye kapılabilirler. Bu durumlarda siz onun yerine bu işleri yapmamalısınız.
"Birlikte yapalım!" demek işbirliğine dayalı bir yaklaşımdır ve çocuğunuza sorumluluklarını başkalarının değil kendisinin yerine getirmesi gerektiğini unutmamasını sağlar.
5) "Bu davranışın yüzünden 1 saat cezalısın"
Bir çocuğun eylemleri için onlara asla ceza vermeyin. Ceza yetişkinler için bile bir çözüm değildir. Faydası olsaydı hapishaneler ağzına kadar dolu olmazlardı. Ayrıca çocukların cezai sorumlulukları olmadığını hatırlatmakda fayda var mı bilemiyorum.
Eğer yanlış birşeyler varsa onu hemen halledin. Çocukların hafısası zaten anlık geri bildirim almadıkları zaman hatalı olduğunuz şeyi hatırlayacak kadar iyi değildir.
6) "Ağlama"
Çocukları duygularını ifade etmeye teşvik etmeliyiz. Onların duygularını tanımalarına ve açıkça ve dürüstçe davranmalarına yardımcı olmalıyız. Ancak bu şekilde ileride mutlu birer birey olabilirler. Ağlamak da en yoğun duygu ifadesinden birisidir ve herkesin ağlama hakkı vardır.
Tabii ki gürültü sizi biraz delirtiyor olabilir. "Oyuncağın kırıldığı için üzgün olduğunuzu biliyorum. Ağlamak iyidir, ben de ço küzüldüğümde ağlıyorum. İstersen sarılabiliriz. Sarılmak ister misin?" demek çok daha iyi olacaktır.
7) "Senden utanıyorum"
Bu ifadenin yanlış olduğunun hepimiz farkındayızdır. Ama bazen kızgınlıkla buna benzer şeyler söyleyen kişileri görüyoruz. Parkta oynarken yanındaki çocuğun kafasına oyuncak küreğiyle vuran ya da ısıran bir çocuğa ailesinin söylediğine hepiniz şahit olmuşsunuzdur.
Çocuğun neler hissettiğini düşünsenize. En çok sevdiği kişi ondan utanıyor.
Bunun yerine şunu deneyin: "Bunu yapmamalıydın. Yaptığın şey hakkında kötü hissediyorum ve bu beni gerçekten çok üzdü. Ama, her zaman olduğu gibi seni sevmeye devam ediyorum"
8) "Seni asla affetmeyeceğim"
Çocuğunuz topla oynarken size attı ve elinizdeki kupadan sıcak çay göğsünüze döküp yaktı. Korkunç bir acı ile çığlık attınız. O kızgınlıkla da çocuğunuza böyle birşey söylediniz.
Böyle bir şeyin bir çocuğa gerçekten zarar verebileceğinin farkında olmalısınız. Çocuk, yapılan her şeyin onlara karşı sonsuza dek hatırlanacağını düşünecektir.
Bunun yerine şunu deneyin: "Yaptığın şey zararlı veya tehlikeli olabilir. Ancak bunu unutmanın ve devam etmenin bir yolunu bulabilriiz" diyebilirsiniz. Kızgın olduğunuzda bunu söylemeniz biraz zor olabilir. Derin bir nefes almalı ve onunla konuşmadan önce sakinleşene kadar bekleyin.
9) "Aferin"
Çocuğunun yaptığı bir şeyden gerçekten mutlu oldunuz. Çocuğunuzun ne başarmış olursa olsun ona odaklanmalısınız.
- Çocuğunuz eve iyi karne ile geldi: "Gerçekten güzel notlar almışssın, çok çalışmış olmalısın".
- Çocuğunuzun bir oyunda kazandı: "Oynam şeklini gerçekten çok beğendim."
- Çocuğunuz güzel bir resim çizdi: "Seçtiğin renkleri gerçekten beğendim." veya "Bu şekli çizmeyi nasıl akıl ettin"
Harika bir iş, ne akıllı bir çocuk, sen harikasun gibi tepkiler bir süre sonra anlamsızlaşmaya başlar.
10) "Cinsel Konular için Çok Küçüksün"
Bebeklerin dünyaya nasıl geldiği konusundaki kaçınılmaz bir sorudur. Anne ve babalar da sürekli olarak bu soruyla yüzleşmekten kaçarlar. Ama gene de en hazırlıksız anınızda gelip size bunu soracaklardır. Bu soruyu yok saymayın, geçiştirmeyin veya "Büyüyünce anlatırım" gibi ertelemeyin.
Çocuklarınızın bunu merak etmesi çok normaldir. 3 yaşında da olsa 10 yaşında da olsa bu sorular ile geleceklerdir. Zaten 8-10 yaşlarındaki bir çocuk internetten veya birçok kaynaktan çok daha fazla bilgi edinecektir. O yüzden siz daha mantıklı, doğru ve net olan cevabı ona vererek yanlış yerlerden yanlış şeyler öğrenmesine engel olmalısınız. Tamamen açık olabilirsiniz.
Eğer çocuğunuz 3-5 yaşlarındaysa da net bir şekilde cevap vermeli ve cevaplarınızla yeni sorulara yol açmamalısınız. Mesela "bebek annenin karnındaki bir delikten dışarı çıkar" diyerek "hangi delik acaba?" diye bir soru oluşturmamalısınız. "Bebekler annenin karnında büyür ve belli bir büyüklüğe geldiğinde doktorlar onu dışarı çıkartır" diyebilirsiniz.
11) Akşam yemeğini yersen tatlı da yiyebilirsin"
Tatlı yemek gerçekten eğlencelidir. Keşke hiç yemek yemek zorunda olmasak, sadece tatlı ve abur-cubur yiyerek yaşayabilsek. Ama malesef sağlıklı bir şekilde beselenebilmek için bunlara değil yemeklere ihtiyacımız var.
Ama gene de yemek yemek için bir ödül olarak tatlı şeyleri veya atıştırmalıkları kullanmamalısınız. Eğer kullanırsanız yemeklerin iyi olmadığını çocuğunuza öğretmiş olursunuz. Çocuk bu kötü mesajı alacaktır.
Bunun yerine şunu deneyin: "Bizim büyümek ve sağlıklı bir şekilde yaşayabilmek için ymeklerimizi yemeye ihtiyacımız var.. Doyduğun zaman karnın sana bunu söyleyecektir. Yemeğini yemeden tatlı birşeyler yersen doymadığın halde karnın yanılacak ve yemek istemeyecektir. Bu da bizim büyümemize engel olur. Yemekten 2 saat önce ya da yemekten 1 saat sonra meyve ya da dondurma gibi birşeyler yiyebiliriz." diye açıklamak çok daha doğru bir mesaj verecektir.
12) "Kendine iyi bakarsan, sürekli sağlıklı olursun"
Özellikle beraber aşadığınız yaşlı ve/veya hasta olan birileri varsa bu durumu açıklayamazsınız. Herkes sağlıklıyken söylediğiniz bu tür laflar ileride yanlış anlaşılabilir.
Bunun yerine şu şekilde söyleyebilirsiniz: "Sağlıklı insanlar bile bir gün hastalanabilir. Eğer kendine iyi bakarsan hasta olma ihtimalin azalır ve hastalandığında daha çabuk ve kolay iyileşirsin".
13) "Oyuncaklarını Hemen Toplamazsan Televizyon Seyredemezsin"
Bu, tipik "Eğer böyleyse .. " koşuludur ve aslında çocuğu farkında olmadan da olsa tehdit ediyorsunuz. Çocuk tehdir etmeye alışıypr. Tehdit etmek yerine daha olumlu cümleler kurun.
Bunun yerine şunu deneyin: "Odanız temiz olduğunda, oynamaya çıkabilirsiniz," diyor Kersey bunu olumlu bir senaryo haline getirmeniz gerektiğini vurguluyor.
14) "Ailenin Geçimi Seni İlgilendirmez"
Birçok ailede gelir ile ilgili problemler yaşanabilir. Hatta bazen tartışma sebebi de olabilir. Bu sağlıklı birşeydir. Bu konuşmaları veya tartışmaları duyan çocuk endişe edebilir ve ailenin mali durumuyla ilgili sorular sorabilir.
Ona "bu senin işin değil", "seni ilgilendirmez" gibi laflar söylemek yerine "İhtiyaçlarımızı karşılamak ve evimizi geçindirmek için çalışıp para kazanmak yetişkinlerin sorumluluğudur. ama istediğin zaman, bildiğimiz şeyleri sana öğretebiliriz" demek daha doğru olacaktır.
15) "Beni hayal kırıklığına uğrattın"
Hayatta çok büyük hayal kırıklılıklarınız olacaktır. Sınavlarda başarısız olabilir, seçmelerde elenebilir ya da çok daha basit görevleri yerine getirirken vasat işler çıkartabilirler. Böyle bir anda bütün herşeyi yıkacak derecede keskin bir şey söyleyerek çocuğun "anne babamın artık beni sevmiyor" duygusunu oluşturmanıza gerek yok. Unutmayın sizler de çocukken birçok şeyde başarısız oldunuz, hala da oluyorsunuz. Başarı gibi başarısızlık da hayatın bir parçasıdır ve önemli olan başarısızlıklardan birşeyler öğrenebilmektir
Tabii ki duygularınızı anlatmalısınız. Bunlar yerine şöyle diyebilirsiniz : "Şaşırdım ve bunun olmasını beklemiyordum"
16) "Hazırız, Hadi gidiyoruz "
Çocuğunuzun süreçlere dahil olmasını sağlayın. Gitmeden önce yapılacak herşeyi siz yapıp da onu dışarıda bırakmmayın. Çocuğunuzdan onun kolayca halledebileceği şeyler hakkında yardım isteyin. Örneğin "Şu paketleri sarmam için bana yardım eder misin. İpi şu şekilde tutarsan çok yardım etmiş olursun" gibi.
17) "Bu Gerçekten Çok Kötü, Korkunç, Felaket"
Böyle bir cümlenin sürekli tekrarlanması, çocuklarınızı büyük endişelere sokacaktır. Kötü ve duygusal sözlerin sürekli tekrar edilmesi durumunda çok küçük çocuklar bunlara inanabilir. Muhtemelen önyargılarınızla olayı dramatize ediyor olabilirsiniz.
"Böyle bir duruma inanmakta zorlanıyorum, ancak istersen bunu konuşabiliriz" diyebilir ve gerçekten ne olduğunu konuşarak anlamaya çalışabilirsiniz.
18) "Hemen buraya gel"
Bir çocuğa sürekli aceleci olarak komutlar vermeyin. Onlara yapacakları hareketlere karar vermeleri için zaman vermelisiniz..
Böyle "hemen" gibi kalıplar yerine "Gitme zamanı geliyor. 5 dakika içinde çıkacağız, oyunlarını bitirebilir misin" demeniz onun için çok daha kabul edilebilir olacaktır.
19) "Endişelenme, Herşey Tamam"
Akşam televizyon seyrediyorsunuz ve çocuğunuz haberlerde gördüğü trajik bir hikayeden endişe duydu. Endişelerini bir yere sıkıştırmaya, yok etmeye çalışmayın. Baskılamayın. Çocuğunuzu güvende tutmak için anne baba olarak elinizden gelen her şeyi yapacağınızı açıklamanız çok daha iyi olacaktır.
"Endişelenmemeliyim" mesajı yerine "Annem ve babam herzaman yanımda olacaklar. İhtiyacım olduğunda beraber bir çözüm bulacağız" mesajını alması çok daha iyi olacaktır.
20) "Git Başımdan"
Biliyoruz şu an çok yoğunsunuz ve o yaptığınız işe konsantre olmak zorundasınız. Yaptığınız şey şu an size göre çok önemli. Ama çocuğunuzun da kendine göre çok önemli bir konusu var ve sizinle paylaşması gerekiyor. Siz yapacağınız işi biraz bekletebilir ve çocuğunuza vakit ayırabilirsiniz. Bunun sizin üstesinden gelebileceğiniz bir durumdur muhtemelen.
Çocuğu yanınızdan uzaklaştırmak yerine, "Canım, şu an gördüğün işi yapıyorum. 3 dakika içinde bitecek. O bittiği zaman sneinle ilgileneceğim. Eğer çok önemliyse şimdi söyle sonrasında bana 3 dakika ver. Olur mu?" diyerek onu dinlediğinizi ve önem verdiği şeylere saygı duyduğunuzu ifade edebilirsiniz.
Çocuklarla konuşurken onların bir birey olduğunu unutmadan konuşun. Sizden daha küçük olabilirler ama bu sadece bir boyut farkıdır. Onlar hala birer bireydir. Duyguları vardır. Kararları vardır. Tercihleri vardır.
Sen Ne Düşünüyorsun ?